De banale geografie van het kwaad
verscheen eerder op ROmagazine.nl op 19 november 2015
Na de terroristische aanval op Charlie Hebdo ging men weer snel over tot de orde van de dag. De aanslagen in Parijs van vrijdag de 13de (2015) zullen langer naschokken (ik hoop alleen overdrachtelijk). De angst bij stedelingen zal veel langer in het lijf achterblijven. De aanslagen zijn nòg onvoorspelbaarder geworden. Met veranderend ruimtelijk gedrag als gevolg. Welk event bezoek je wel? Welk stedelijk interactiemilieu moet je mijden? Welk restaurant is te riskant. In Parijs, in Brussel, in Amsterdam….. in Maastricht. Leidt het de ontstedelijking van onze samenleving in?
Er zijn ruimtelijke gevolgen. Zijn er ruimtelijke oorzaken? Direct na de aanslagen verwees Rob de Wijk, deskundige op het gebied van internationale betrekkingen en veiligheidszaken, in Pauw onder andere naar de sociaaleconomische omstandigheden in de banlieues. Op Twitter werd daarop gereageerd: hoe had Rob van Wijk ‘het gore lef’ om daarnaar te verwijzen. Collega’s uit de ruimtelijke sector reageerden hierop: de toestanden in de banlieues mogen geen legitimatie zijn voor het barbaarse gedrag. Natuurlijk niet! Maar moet hierin wellicht toch een verklaring worden gezocht? Of is er een politiek principe dat dit niet mag?
Marc Chavannes (De Correspondent) refereerde op t.v. eveneens aan de sociale en economische omstandigheden in de Villes Nouvelles, een blijmoedig label voor de deplorabele voorsteden van Parijs (banlieues). In een van de Franse commentaren na Charlie Hebdo las ik dat de oorzaak van de haat tegen westerse cultuur deels de gemiste koloniale belofte op gelijke kansen is, en dat dit nergens sterker zichtbaar is dan in de banlieues. Op 24 januari liet de politiek filosoof Larry Siedentop in NRC optekenen dat het eerste wat Frankrijk nu moet doen is “de ontmanteling van de ‘quartier sensibles’, de getto’s van de banlieue waar zoveel mensen zonder uitzicht op elkaar zitten….. Er moet iets aan gebeuren”. Er gebeurde niets, helemaal niets. Sterker nog, de toestanden daar verergeren met de dag.
De gijzelnemer van de joodse winkel in Parijs daags na ‘Charlie Hebdo’ kwam uit de banlieue La Grande Borne! De eerste geïdentificeerde aanslagpleger van de barbarijen afgelopen vrijdag was woonachtig in Evry. Een andere uit Drancy, beide Parijse banlieues. Een vluchtauto werd gevonden in een andere voorstad van Parijs met slecht reputatie. Het Financieele Dagblad kopt op maandagochtend dat de Brusselse wijk Molenbeek als Europese hub van ISIS fungeert. Commentatoren op de Belgische en Duitse t.v. verwijzen naar de toenemende gettovorming in Parijs en Brussel. Het profiel van de daders is steevast dat van kleine criminaliteit in een arme migrantenwijk naar een professionele terrorist in dienst van Allah.
De politicoloog Gilles Keppel stelt dat er in Syrië een Franstalig netwerk opereert van geradicaliseerde jongeren die in de banlieue gefrustreerd raakten door de kloof tussen de door de elite bezongen papieren republikeinse idealen en de uitzichtloze werkelijkheid van alledag (NRC Handelsblad 16 november j.l.). Is wonen in een banlieue een voldoende voorwaarde voor barbarij. Absoluut niet. Maar het lijkt wel op een noodzakelijke voorwaarde!
Zijn de banlieues de oorzaak van de barbaarse aanvallen? Ik denk het niet. De oorzaak van die barbarij ligt bij de idiote maar doeltreffende strategen van IS in het Midden-Oosten. Maar de rekruten van het leger van het Kwaad komen uit onze steden, steden waar we graag op vakantie gaan of waar naartoe we excursies organiseren om stedelijke ontwikkelingen te onderzoeken of te ontdekken.In de voorsteden komen we doorgaans niet. Toch heb ik in november 2009, ruim zes jaren geleden, deel genomen aan een even interessante als ontluisterende excursie naar de Parijse banlieues. Hier werd ik snoeihard met de desastreuze en mensonterende effecten van grootschalige functionalistische uitbreidingsgebieden geconfronteerd. Omdat niemand in deze monofunctionele wijken wil wonen, worden ze ‘stortplaatsen’ voor kansloze migranten die soms linea recta vanaf de Parijse vliegvelden naar de banlieues worden gedeporteerd.
Onder de kinderen die zijn geboren in La Grande Borne, maar ook Clichy sous Bois, Trappes, Evry en vele andere hellen, zit naar alle waarschijnlijkheid net zoveel talent als onder de jeugd uit elitaire Parijse wijken als Paris Rive Gauche. In de banlieues wordt dat talent echter niet ontwikkeld. Het onderwijs is er karig tot slecht als gevolg van een massale concentratie van een gestigmatiseerde bevolking met taalachterstanden. Omdat leraren in Frankrijk meer keuzevrijheid krijgen over de plek waar ze onderwijs willen geven naarmate hun leeftijd toeneemt, staan er in de banlieues jonge, onervaren mensen voor de klas.
Clichy sous Bois 2009
En als kinderen hun talent al kunnen ontwikkelen dan kunnen ze het niet verzilveren omdat de toegang tot banen voor hen is afgesloten. Niet alleen door hun naam. De afstand tot Parijs is te groot en de stad vaak slecht bereikbaar met het openbaar vervoer. In tijden van de heersende kenniseconomie, een interactie-economie van talenten, komt dat dubbelhard aan! Die economie nestelt zich bij voorkeur in de centrale delen van de steden. Die andere, vreemde, nieuwe, inspirerende gedachten vanuit Parijs dringen niet door tot de publieke ruimten van de banlieues. Daar ontwikkelt zich een voedingsbodem voor barbaarse ideologieën. En dat snappen die barbaren van IS maar al te goed. Hier rekruteren zij hun kanonnenvoer.
De architect van de aanslag blijkt een Syriër van Franse afkomst. Zeven van de geïdentificeerde agressors van vrijdag de 13de zijn Fransen. Een leger is niets zonder rekruten.
Onderzoeken over oorzaken en legitimatie zijn nog in volle gang. Maar neem daarbij Theodore Dalrymple (The Architect as Totalitarian: Le Corbusier’s baleful influence) die wijst op de inhumane stedenbouw van het functionalisme, serieus. Neem Larry Siedentop, Gilles Keppel, Rob de Wijk en Marc Chavannes over de banlieues serieus. En laten we ons laven aan de prachtige woorden van wijlen Helmut Schmidt, crisismanager bij uitstek: ‘Es gebe kein politisches Prinzip mit dem der Rückfall von der Menschlichkeit in die Barbarei gerechtfertigt werden könne‘.
Het helpt natuurlijk geen mallemoer om een deels leegstaand megaproject in een stad met bovenmatig veel laagstand te bouwen, wat gespeend is van functionaliteit en stedenbouwkundige kwaliteit. Huisman een architect? Alsof je Sven Cramer opstelt als spits van Barcelona Football Club………Doordrenkt van prestige, dit overbodige plan. Verder zal dat Mijnwater als energiemonopolie ook niet echt helpen. Pure geldverkwisting!
Komt nog bij dat de ontsluiting met de zuidzijde van de stad er niet komt omdat de beoogde hotelbelegger geen cent te makken heeft en het als doorverkoopobject heeft aangekocht met een lege B.V..
Amsterdam is uniek om zijn scheggen en wordt daar terecht voor geprezen. Niet aan morrelen zou ik zeggen. Of volkstuinen daar in thuishoren is inderdaad een terechte vraag. Maar dat betekent toch niet dat je die ruimte direct moet volbouwen? Natuurlijk blijft Groengebied Amstelland om de hoek liggen, maar toch ook weer iets verder en de verbinding wordt weer zwakker. Een groene Scheg die tot diep de bebouwing van Amsterdam in loopt heeft ongekende waarden. Toen ik in de Afrikaander buurt woonde kon ik langs de Amstel binnen tien minuten naar een boer fietsen voor verse melk. Onderweg reed ik door het groen en vergat de drukte van de stad terwijl ik de weidevogels hoorde. Amsterdam een stad die verbonden is met de veenweiden er omheen. Onbetaalbaar. Probeer dat beeld in stand te houden.
Zou je niet eerst eens gaan kijken voor je dit soort dingen over Amstelglorie schrijft? 40% van het park is openbaar, het heeft reeds meerdere buurtfuncties en of het natuur is?? Ga eens kijken.
U draait de zaken om: De buurten rond de Van Woustraat zijn geen succes “dankzij de drukte van de Van Woustraat”, maar “ondanks de drukte van de Van Woustraat”.
Als je op de kaart de groene scheg bekijkt zie je dat in de loop van vele jaren de groene scheg langzaamaan is opgeknabbeld (Overamstel 1 en Amstelkwartier).. Amstelglorie is nu met het Oeverbos de kop van de Amstelscheg geworden. Die kop afhakken is een doodzonde. Ook doet de stelling afbreuk aan de sociale functie van het volkstuinieren dat daar al 65 jaar plaats vindt en de populariteit van de bevolking (want de wachtlijst is met zo groot als het aantal tuinen). Dus afblijven van Amstelglorie.
Ja, de natuur met biodiversiteit in de Amstelscheg is inderdaad niet zo maar vervangbaar, zeker niet door een monotoon strookje kaalgeschoren gras evenwijdig aan de Amstel zoals op de foto hierboven te zien is.
Dat de Van Woustraat/Rijnstraat in bovenstaande tekst wordt bejubelt als prettige rustige voorbeeldstraat is mij een raadsel. De verkeerssituatie is zo problematisch dat de gemeente Amsterdam deze straat al jaren aan het verbeteren is. Het is een drukke straat met een tram en veel soorten verkeer. Tot de Utrechtsebrug is de straat onderdeel van Plus net fiets en over de brug Plus net auto.
Ik mis onderbouwing van de bewering dat het Volkstuincomplex Amstelglorie een rare groene vlek zou zijn.
Wat ik mij afvraag is waarom er niet rondom de volkstuin parken wordt gebouwd. Je kan de complexen iets meer als een park inrichten met hier en daar een verblijfruimte en ze als park incorporeren. Jeanine Bret.
Over Heerlen gesproken.
Toevallig een stukje station gezien… Verbaasd verwonderd!!!
Niet veel tijd.maar kwam bewust
een keer terug om te kijken.
En was erg onder de indruk over
Zo veel schoonheid prachtig.
Ging zitten op het oude café dat er mooi verzorgd uit zag, en genoot, al pratende met enkele toevallige medebewonderaars.
Daarna wandelend door de straat
Waar etalages en niets er verzorgd uit zag waar een onderneemster mij bijna kwaad
aan keek om dat ik het waagde
Het station mooi te vinden.
Dat was 2019 20 ik weet niet hoe het nu is???
Maar ik hoop nog vaak zoiets moois te zien wat m’n hart raakt.
Jaren geleden woonde ik nog in Heerlen. Toen al wist je dat het maankwartier er koste wat kost zou moeten komen. Lang voordat de crisis begon. Een prestige kwestie? Laten we hopen dat het Heerlen een stapje verder brengt. Ik betwijfel het!